Αποχή

Όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα, εδώ και πολλά χρόνια στον γνωστό διαγωνισμό τραγουδιού (γράφε τηλεοπτικό show) της Eurovision συμμετέχουν και χώρες από διάφορα γεωγραφικά μήκη και πλάτη που δεν έχουν σχέση με την γηραιά ήπειρο, μεταξύ των οποίων και το Ισραήλ (αν θυμούμαι καλά, είχε κερδίσει κιόλας μια χρονιά). Φέτος, με νωπές και χαίνουσες ακόμη τις πληγές δυο ετών στη Γάζα, κάποιες χώρες ζήτησαν να αποκλεισθεί το Ισραήλ από τον προσεχή διαγωνισμό ως τιμωρία για την καταστροφή, τον θάνατο χιλιάδων αμάχων και την ανθρωπιστική κρίση στην Παλαιστινιακή περιοχή. Η σχετική ψηφοφορία απέρριψε το αίτημα, και το Ισραήλ θα συμμετάσχει τελικά στο show. Σε απάντηση στο αποτέλεσμα αυτό, Ισπανία, Ιρλανδία, Σλοβενία και Ολλανδία δήλωσαν ότι θα απόσχουν από τη διοργάνωση, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Δεν νομίζω ότι οι χώρες αυτές είναι εχθρικές προς το Ισραήλ. Ωστόσο, η κακοπραγία πρέπει να καταδικάζεται, ακόμη κι αν διαπράττεται από φίλους. ‘Φιλτάτη αλήθεια’ θα μας έλεγε ο Αριστοτέλης, έστω κι αν δεν ακούγεται ευχάριστα από όλους τους ‘φίλους’.

Ταυρομαχίες

Φυλλομετρώντας στην τύχη έναν τόμο του περιοδικού ‘Ζωή’ του 1933 συνάντησα το παρακάτω σχόλιο στη σελίδα ‘Επί των γεγονότων’. Διατηρώ το γλωσσικό ιδίωμα και την ορθογραφία της εποχής:

     «Όταν οι πολίται ενός Κράτους στέλλουν τους εκλεκτούς των εις την Βουλήν, δια να απαρτίσουν το νομοθετικόν του σώμα, υποτίθεται ότι ούτοι κατά τας συνεδριάσεις των θα παρέχουν εις τον λαόν διδακτικόν μάθημα τάξεως, εις την οποίαν αποβλέπουν οι νόμοι· ότι θα υψώνωνται εις το ύψος του νομοθέτου, του τελόυντος υψηλήν λειτουργίαν, από την οποίαν παράγεται η αρμονία των νόμων· ότι αυτοί πρώτοι ενεσάρκωσαν την τάξιν των νόμων, και προτού παραδώσουν εις τον λαόν τους γραπτούς νόμους, του δίδουν το παράδειγμά των ως ζωντανόν νόμον.

     Αλλά, δυστυχώς, τίποτε από αυτά. Η Βουλή μας, κατά την έκφρασιν ενός των κυβερνητών του Κράτους, μεταβάλλεται συχνά εις ‘στίβον ταυρομάχων’. Η οξύτης των συζητήσεων, το πνεύμα της αδιαλλαξίας, η ανταλλαγή προκλητικών και υβριστικών πολλάκις φράσεων, αι συμπλοκαί, η επίδειξις – αλλοίμονον – και όπλων φονικών και η απειλή αιματοχυσιών, όλα αυτά εημιούργησαν τοιαύτην κατάστασιν, ώστε ο λαός να μη ερωτά πλέον ποίους νόμους εψήφισαν δι’ αυτόν οι νομοθέται του, αλλά τι νέα θα του μεταδώσουν από τον ‘στίβον’ αι εφημερίδες. Διότι φοβείται μήπως καμμία συνεδρίασις βαφή και με αίμα νομοθετών, δια να συμπληρωθή η τραγικωτέρα δια σώμα νομοθετικόν ειρωνεία. Εν τω μεταξύ όμως αρκετοί πολίται σπεύδουν να αποδείξουν εμπράκτως πόσον το παράδειγμα των νομοθετών των επιδρά και πόσον υπερέβησαν τους διδασκάλους των· δι’ότι οι φόνοι και το αίμα κατήντησαν εσχάτως πολύ συνήθης υπόθεσις εις τας πόλεις και την ύπαιθρον».

     Για την ιστορία, την εποχή εκείνη η Ελλάδα βίωνε την τελευταία φάση του καταστροφικού διχασμού που είχε αρχίσει μεσούντος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και η πολιτική οξύτητα ήταν ακόμη έντονη. Ωστόσο, αν εξαιρέσουμε την ‘επίδειξιν όπλων φονικών και την απειλήν αιματοχυσιών’ (που, δόξα τω Θεώ, δεν βλέπουμε σήμερα), όλο το υπόλοιπο σχόλιο θα μπορούσε να περιγράφει τρέχουσα κατάσταση. Μετά από ενενήντα τόσα χρόνια θα περίμενε κανείς κάποια αλλαγή προς το καλύτερο.

Άλλα ήθη

 Πριν αρκετούς μήνες είχε κυκλοφορήσει η είδηση ότι κάποιοι σχεδιάζουν να διοργανώσουν αγώνες για ‘ενισχυμένους αθλητές’, εννοώντας αυτούς που χρησιμοποιούν αναβολικά και άλλες ουσίες που απαγορεύονται στους γνωστούς αγώνες (το λεγόμενο ντοπάρισμα). Τώρα μαθαίνουμε ότι οι Αγώνες Ενισχυμένων Αθλητών (Enhanced Games) αναμένεται να εισαχθούν στο χρηματιστήριο Nasdaq με σκοπό να αποφέρουν επταψήφια (και άνω) ποσά στους διοργανωτές και τους αθλητές που θα μετέχουν. Η κίνηση αυτή γίνεται αφού απορρίφθηκε η αγωγή που είχαν κάνει οι διοργανωτές στον Παγκόσμιο Οργανισμό Αντιντόπινγκ, την Παγκόσμια Ομοσπονδία και την Αμερικανική Ομοσπονδία Υγρού Στίβου ζητώντας αποζημίωση 800 εκατομμυρίων δολαρίων επειδή, με αποφάσεις τους, απαγόρευαν σε όσους θα εμπλέκονται με τους Enhanced Games να έχουν σχέση με τον ολυμπιακό αθλητισμό. Κι έτσι επιχειρούν να κερδοσκοπήσουν σε άλλο… λεφτόδεντρο. Βέβαια οι φιλοδοξίες τους φαντάζουν κάπως εξωπραγματικές, μια και μέχρι τώρα ενδιαφέρον για συμμετοχή έχουν δείξει μόνο δώδεκα αθλητές. Οψόμεθα.

     Ο επαγγελματικός αθλητισμός έχει γίνει πλέον κατεστημένο. Ωστόσο διεξάγεται με αυστηρούς κανόνες που μεταξύ άλλων απαγορεύουν την χρήση ουσιών για επαύξηση των επιδόσεων (άλλο τώρα τι γίνεται στα παρασκήνια και τα αποδυτήρια…). Η φαρμακευτική ενίσχυση (που δεν είναι καθόλου αθώα από πλευράς υγείας) αποτελεί μια απάτη εις βάρος των συναθλητών και των φιλάθλων και βάναυση προσβολή του αθλητικού πνεύματος, του ‘εὖ ἀγωνίζεσθαι’ όπως συνήθως λέγεται. Εκείνα τα επταψήφια ποσά όμως είναι μεγάλο δέλεαρ. Είναι το διαμετρικά αντίθετο από εκείνο που είπε ο Πέρσης στρατηγός Τριτανταίχμης στον Μαρδόνιο, όταν έμαθε ότι το βραβείο των Ολυμπιακών αγώνων ήταν ένας κότινος, ένα στεφάνι από κλαδί ελιάς: «Παπαί, Μαρδόνιε, κοίους ἐπ᾽ ἄνδρας ἤγαγες μαχησομένους ἡμέας, οἳ οὐ περὶ χρημάτων τὸν ἀγῶνα ποιεῦνται ἀλλὰ περὶ ἀρετῆς» (= Αλίμονο, Μαρδόνιε, με τι άνδρες μας έφερες να πολεμήσουμε, που δεν αγωνίζονται για χρήματα αλλά για την τιμή). Τι θα έλεγε άραγε σήμερα;

Αλήθειες ἐκ μέρους

Εδώ και μήνες τα μέσα ενημέρωσης φρόντισαν να προαναγγείλουν και να διαφημίσουν το αναμενόμενο βιβλίο του πρώην πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τον καβαφικό τίτλο ‘Ιθάκη’ που κυκλοφόρησε επίσημα χθες. Οπωσδήποτε η γνώμη ενός πολιτικού για μια ιστορική περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για τη χώρα έχει το δικό της ενδιαφέρον για ένα ευρύ ακροατήριο, πολιτικό και δημοσιογραφικό. Τα σχόλια και οι κριτικές εκδηλώθηκαν πολύ πριν ακόμη φανεί το τελικό κείμενο, και βέβαια δεν πρόκειται να σταματήσουν για αρκετό διάστημα. Το κατ’ εμέ, έχω αρκετά βιβλία που περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους για ανάγνωση, δεν θα προσθέσω και άλλες εφτακόσιες σελίδες. Ωστόσο σημειώνω κάποιες γενικές παρατηρήσεις. Θα ήταν εντελώς απίθανο για έναν πολιτικό να κάνει πλήρη και ειλικρινή δημόσια εξομολόγηση, όπως θα ήθελαν οι επικριτές του. Ακόμη και αν το ήθελε, η οπτική του γωνία ως εσωτερικού παρατηρητή δεν θα επέτρεπε μια απόλυτα αντικειμενική θεώρηση των γεγονότων (το ίδιο βέβαια ισχύει και για όλους τους απέναντι: και αυτοί βλέπουν μιαν άλλη πλευρά ο καθένας). Επιπλέον, αυτός που καταθέτει μια γραπτή μαρτυρία για τα πεπραγμένα του συνήθως τα εξωραΐζει για να βελτιώσει την υστεροφημία του, ενώ σφάλματα και αστοχίες τα μοιράζεται με τους συνεργάτες του («Μαζί τα κάναμε») ή τους τα φορτώνει στο ακέραιο, προκαλώντας έτσι τις δικές τους αντιδράσεις (αμυντικές, επιθετικές, σχετλιαστικές ή πικρόχολες). Συνεπώς, για να χρησιμοποιήσω τη φράση του γράψαντος, το βιβλίο μπορεί να λέει «τη δική του αλήθεια» που δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με την πραγματικότητα. Όπως και για τόσα άλλα θέματα, έχει και εδώ εφαρμογή το «ἐκ μέρους γινώσκομεν», είτε ηθελημένα είτε ακούσια, ενώ ο κάθε αναγνώστης το κρίνει με τη δική του «ἐκ μέρους» γνώση ή μεροληψία. Άχρι καιρού.

Απάτες και απατεώνες

 Ως απάτη γενικά θεωρούμε κάποια ενέργεια που αποβλέπει σε οικονομικό (συνήθως) όφελος για τον δράστη και βασίζεται σε ψευδή στοιχεία ή πληροφορίες προς το θύμα. Υπάρχουν πολλών ειδών τέτοιες ‘κομπίνες’. Στις μέρες μας είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες οι απάτες εξ αποστάσεως (τηλεφωνικές ή διαδικτυακές) ή εκ του σύνεγγυς, με δήθεν τεχνικούς που θέλουν να ελέγξουν τους ηλεκτρικούς πίνακες ή τις τηλεφωνικές γραμμές του σπιτιού μας (που θα πάρει φωτιά αν δεν τους ανοίξουμε την πόρτα…). Και παρόλο που έχουν γίνει γνωστά τα τεχνάσματα αυτά, κάθε τόσο ακούμε για νέα κρούσματα μια και οι απατεώνες παραλλάσσουν τα σενάρια και τις υποκριτικές μεθόδους τους. Όλα αυτά ενθαρρύνουν την καχυποψία απέναντι σε όσους μας πλησιάζουν για οποιοδήποτε λόγο: ο λεγόμενος καλός λογισμός δεν έχει πλέον θέση στις τυχαίες συναλλαγές μας.

     Αφορμή για να γραφούν τα παραπάνω μου δίνει ένα ρεπορτάζ της Guardian που αναφέρεται σε ένα ιδιαίτερο είδος απάτης. Μια γυναίκα, η Emilee Saldaya, οργάνωσε την λεγόμενη Free Birth Society (Εταιρεία Ελευθέρου Τοκετού) που προωθεί τον τοκετό χωρίς παρουσία γιατρού ή μαίας και χωρίς κανέναν προγεννητικό έλεγχο (υπερήχους κλπ.), λέγοντας ότι το σώμα της μητέρας μπορεί να τα καταφέρει μόνο του χωρίς άλλες παρεμβάσεις, που τις θεωρεί καταστροφικές. Χάρη στο Διαδίκτυο το παραμύθι αυτό απέκτησε μορφή και διαστάσεις ‘αίρεσης’ με χιλιάδες ακόλουθες ανά τον κόσμο που πληρώνουν αδρά (εγγραφή 299 δολάρια, με επιπλέον δαπάνες για αγορές ενημερωτικού υλικού) για να παρακολουθούν σεμινάρια ελευθέρου τοκετού. Υπολογίζεται ότι έχει αποκομίσει πάνω από 13 εκατομμύρια δολάρια από το 2018. Ωστόσο, η σχετική έρευνα έδειξε ότι η τακτική αυτή έχει οδηγήσει σε πολλούς θανάτους και ισόβιες αναπηρίες βρεφών σε διάφορες χώρες από περιγεννητική ασφυξία ή άλλες επιπλοκές, που δεν θα συνέβαιναν αν υπήρχε ένας έμπειρος γιατρός ή μαία για να τις προλάβει ή να τις αντιμετωπίσει εγκαίρως.

     Δυστυχώς απατεώνες πάντα υπάρχουν, με τις εισηγήσεις και την καθοδήγηση του Διαβόλου που είναι «ψεύστης καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ [του ψεύδους]». Και όλα αυτά σε μια εποχή γενικής προόδου και σε χώρες που καυχώνται για τα κοινωνικά τους συστήματα και την βελτίωση του μορφωτικού και βιοτικού επιπέδου. Όπως έχω ξαναγράψει, ισχύει στις μέρες μας η προειδοποίηση του αποστόλου Παύλου προς τον Τιμόθεο, ότι οι άνθρωποι «ἀπὸ μὲν τῆς ἀληθείας τὴν ἀκοὴν ἀποστρέψουσιν, ἐπὶ δὲ τοὺς μύθους ἐκτραπήσονται» [Β΄ Τιμ. 4:4]. Και όσο πιο περίτεχνο το παραμύθι, τόσο πιο πρόθυμα το πιστεύουν οι άνθρωποι.

Κοινή α-λογία

Όπως διαβάζουμε σήμερα, έχασε τη μάχη με τον θάνατο ο 22χρονος νεαρός που πριν κάποιες μέρες είχε δοκιμάσει να καταπιεί αμάσητο ένα ολόκληρο μπιφτέκι (μπέργκερ σε απλά ελληνικά). Δεν γνωρίζω το ακριβές μέγεθος του συγκεκριμένου ‘ενόχου’ εδωδίμου, αλλά έχω υπόψη μου δυο πρώην ασθενείς μου που πέθαναν από ασφυξία με μια κοινή μπουκιά, ενώ ακόμη και η παροιμιώδης ‘μια κουταλιά νερό’ μπορεί να πνίξει έναν ηλικιωμένο. Υπό το πρίσμα αυτό, το εγχείρημα του νεαρού – ο Θεός να του το συγχωρήσει – ήταν ανοησία πρώτου μεγέθους.

     Σε μια εποχή που καυχάται για την τεχνολογική της πρόοδο και έχει σε πολύ υψηλή εκτίμηση τις ψηφιακές δεξιότητες, η κοινή λογική δυστυχώς έχει εξοβελισθεί από τον μετωπιαίο λοβό των ανθρώπων, και δη των νέων. Ούτε διδάσκεται στα σχολεία, ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο καλλιεργείται και ενθαρρύνεται. Με το πρόσχημα της ευκολίας παραδίδουμε όλο και περισσότερες εγκεφαλικές λειτουργίες στην τεχνητή νοημοσύνη, την θεότητα αυτή από την οποία περιμένουμε τα πάντα, έστω κι αν εκφράζουμε και φόβο και δέος απέναντί της (άλλωστε, ίδια δεν είναι και η συμπεριφορά μας απέναντι στον Θεό;).

     Κάπως έτσι θα πρέπει να ερμηνεύσει κανείς και αυτά που διαβάζουμε στα πλαίσια του νέου Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, ότι δηλ. θα αναθέσουμε σε εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης να μας απαγορεύουν να ξεκινήσουμε το αυτοκίνητο αν ‘μυρίσουν’ στην ανάσα μας αλκοόλ ή την μοτοσυκλέτα αν δεν φοράμε κράνος. Με άλλα λόγια, θέλουμε να αντικαταστήσουμε την συνειδητή ατομική υπευθυνότητα με την τεχνητή νοημοσύνη. Δεν θέλουμε να σκεφτόμαστε, περιμένουμε να μας πει κάποιο ‘έξυπνο’ μηχανάκι αν πρέπει ή δεν πρέπει να οδηγήσουμε. Κι ύστερα θα κλαιγόμαστε για παραβίαση προσωπικών ελευθεριών και επιτήρηση τύπου ‘Μεγάλου Αδελφού’, ενώ πηγαίνουμε γυρεύοντας.